J’accuse

Twee jaar geleden voorspelde ik al in mijn boek ‘De file voorbij’ dat er een eind zou komen aan de dalende trend in het aantal verkeersslachtoffers in ons land. Helaas heb ik gelijk gekregen.

Verkeersonveiligheid is dus weer een hot item in de media. Daarbij is de manier waarop het thema aangesneden wordt veelzeggend. Om te beginnen: los van elke context. Dus wordt er nauwelijks een link gelegd tussen verkeersonveiligheid en de snelheidscultuur die in onze maatschappij wordt gekoesterd. En dus ook in onze media, van de autorubriek over het sportkatern, via de advertenties naar de stukken over fileleed en wegenwerken. Daarmee is tenminste toch al die eigen verantwoordelijkheid uit de weg gegaan.

Wie draagt dan wél de verantwoordelijkheid? De minister van openbare werken en mobiliteit natuurlijk! En dus wordt minister Crevits naar de Zevende Dag genood. Dat is een statement van jewelste, want het zegt alles over de vooringenomenheid van de journalisten: het ligt aan de infrastructuur! En als het niet aan de infrastructuur ligt dan toch, zoals alles wat slecht loopt in dit land, aan het feit dat ook het federale niveau bevoegd is. Als Vlaanderen ooit onafhankelijk is, zal het de Goden nog dankbaar zijn dat er ook nog zoiets als Europa bestaat om de schuld aan te geven.

Als het aan de infrastructuur ligt, ligt het dus niet aan, bijvoorbeeld, het ontwerp van onze auto’s dat fundamenteel fout zit, het gebrek aan handhaving of het schrijnende gebrek aan vervolging. Anders had men wel iemand van de autosector ter verantwoording geroepen (“waarom ontwerpt u auto’s om verkeerd te worden gebruikt?’), of de minister van binnenlandse zaken (Milquet), de minister van verkeer (Wathelet) of die van justitie (Turtelboom). Quod non. Het is Hilde Crevits die mag komen vertellen waarom de zwarte punten niet sneller (!) worden aangepast. (en volgende week mag ze komen vertellen waarom er zoveel wegenwerken zijn of waarom er niet méér wordt bespaard op de budgetten)

Niemand stelt de vraag hoe zo’n autostrade waar maar 120km/u kan worden gereden er dan uitziet? Smaller? Met drempels die je tegen 130 km/u niet kunt nemen? De vraag stellen is ze beantwoorden. We hebben Intelligente Snelheidsaanpassing (ISA) nodig. Of anders gezegd: auto’s die niet sneller kunnen dan maximaal toegelaten. Dat is een systeem dat door steden en gemeenten, door het Vlaams Gewest of door België zou kunnen worden opgelegd. Maar liefst zou het – we zullen het zelf maar zeggen – op Europees niveau worden geïmplementeerd. En dus zou het ook niet echt onlogisch zijn geweest de verantwoordelijke Europese commissaris of een Europarlementslid in de studio uit te nodigen. Dan kon die komen vertellen hoe het lobbywerk van de automobielconcerns veel efficiënter is dan dat van pakweg de Ouders van Verongelukte Kinderen.

Een week geleden maakte ik De Standaard er attent op hoe makkelijk het is om een duplicaat van je rijbewijs te krijgen als het door de politie is ingetrokken. En met andere woorden hoe lek ons handhavingssysteem is. Het was nauwelijks meer dan een anekdote waard. Justitie vond het niet eens nodig om de indruk van straffeloosheid weg te nemen door aan te kondigen dat het geciteerde voorbeeld, de gepatenteerde wegpiraat Ransbottyn, wel degelijk zou worden vervolgd wegens het afleggen van een valse verklaring (cynisch: bijna op hetzelfde moment werd een perfect geïntegreerde asielzoekersfamilie het land uitgezet omdat ze 13 jaar geleden uit wanhoop gelogen had over haar nationaliteit. Er was geen journalist die de vergelijking maakte. Integendeel. De man kreeg nog eens de kans zijn zorgvuldig opgebouwde imago van ‘moderne Robin Hood’ extra in de verf te zetten. “Dank u voor de aandacht,” schreef hij op mijn Facebookpagina.) Stel je voor dat morgen zou blijken dat een pedofiel na zijn veroordeling zomaar naar het gemeentehuis kunnen gaan om daar een nieuw bewijs van goed gedrag en zeden op te pikken. Wat zou het resultaat zijn? Het land zou te klein zijn om alle verontwaardiging te herbergen. Maar nu? Niets aan de hand, we gaan weer over tot de orde van de dag.

Vorig jaar woonde ik in Duitsland een presentatie bij van een topman van BASF die kwam vertellen over het veiligheidsbeleid van het bedrijf. Van 1992 tot nu waren ze erin geslaagd, zo zei hij, het aantal incidenten en accidenten in hun bedrijf terug te dringen tot bijna nul – dankzij procedures en toezicht op de naleving ervan. Waarmee bewezen werd dat ‘ongevallen’ niets is dat er ‘nu eenmaal bijhoort’. Tegelijk moest de man toegeven dat hun ‘goforzero’-beleid weinig zoden aan de dijk had gezet als het aankwam op veiligheid van en naar het werk: daar had het bedrijf nu eenmaal weinig controle over. Anders gezegd: daar werd niet door het bedrijf gecontroleerd, maar ook niet door anderen. Of toch veel te weinig. En zeker niet systematisch. Bijgevolg bleef de toestand van en naar het werk ongeveer even onveilig als twintig jaar geleden.

Meer verkeersveiligheid kunnen we alleen maar krijgen als we werk maken van een veiligheidscultuur. Daar hoort handhaving bij. Systematische handhaving dan, geen occasionele met af en toe een als ‘event’ aangekondige controle-actie. En gevolgd door systematische rechtspraak die zich ook niet laat degraderen tot een klassejustitie die rijken, zoals de zelfverklaarde Robin Hood, de mogelijkheid geeft om voor zichzelf het recht op wangedrag af te kopen.

Maar om die vragen te stellen is natuurlijk net iets meer moed nodig dan vragen waarom de infrastructuur niet is aangepast of de eeuwige mantra te neuzelen dat “de mentaliteit moet veranderen”. Wie deze vragen niet stelt, heeft in het beste geval te kort nagedacht (“ja maar, het moest snel gaan!”). In het slechtste geval is hij of zij gewoon nalatig en medeverantwoordelijk voor de slachtpartij op onze wegen.

Tot slot. Wie het woord ‘slachtpartij’ enigszins overtrokken vindt, kan zich eens de vraag stellen hoe de reactie zou zijn geweest als de krantenkop deze week als volgt had geluid: ’78 voetbalploegen omgekomen in het verkeer. 560 voetbalploegen zwaargewond en nooit meer in staat om te spelen.’ Want dat is het equivalent van 858 verkeersdoden en 6163 zwaargewonden in 2011 in ons land. Een onderschatting, zoals het ministerie zelf als kanttekening meegeeft.

Zo perfect werkt ons handhavingssysteem dat we zelfs dàt niet eens exact weten.